Üst Düzeyin Geliri Artıyor

Üst Düzeyin Geliri Artıyor
1 / 11 / 2010


İstanbul ile Anadolu arasında fark hep oldu. Şartlar değişiyor ancak bu değişim ücretlere yansımıyor. Capital’in 2 yılda bir yaptığı “Anadolu Ücret Araştırması” da bu gerçeği ortaya koyuyor. İstanbul ile Anadolu arasında ücret makası, yüzde 25-30 bandında seyrediyor. Bazı yerlerde bu makas yüzde 45’e ulaşıyor. Bu sonuçlar, iki yıl öncesiyle aynı. Kriz, işten çıkarmalar ve içeriden terfi geleneği ücretlerin yerinde saymasına neden oldu. Ancak tablo tamamen karamsar değil. Son iki yılda Anadolulu yöneticilerin maaşları yükseldi. Bu artışın Gaziantep, Denizli, İzmir, Kayseri ve Ankara’da sürmek mümkün.

“Şimdi koşullar değişti. İstanbul, artık yaşaması çok zor bir kent haline geldi. Anadolu’daki firmaların ücretlerini düzenlemesi de süreci hızlandırıyor. Sanko da bu trendin merkezinde. Hem yönetici pozisyonunda hem de mühendis olarak İstanbul’dan gelen birçok çalışanımız var. Yönetici bazında rakamlar, yüzde 15-20’nin altında değildir.”

Değerlendirmenin sahibi Sanko Holding Yönetim Kurulu Başkanı Abdülkadir Konukoğlu. Sanko Holding, Gaziantep’te ücret seviyelerini etkileyen bir grup. Şehrin geneline baktığımızda ücret endeksinde Türkiye ortalamasının yüzde 30 gerisinde olduğu görülüyor. Konukoğlu’nun da dikkat çektiği gibi Anadolu’da şartlar değişiyor. Ancak bu değişim, henüz yönetici ve çalışan ücretlerine önemli ölçüde yansımış değil.

Capital, 6 yıldır Anadolu’nun önde gelen illerindeki ücretleri, sektör ve pozisyon bazında araştırıyor. Anadolu’nun ücret profilini ortaya koyan araştırmanın bu yılki sonuçları, İstanbul ile Anadolu arasındaki ücret farkının korunduğunu gösteriyor. Fark, pozisyona, göreve,bulunulan şehre, şehrin konumuna göre değişiyor. Ancak uzmanlar, Anadolu ile İstanbul arasındaki makasın yüzde 25-30 arasında olduğunu söylüyor. Yan haklar, primler de dahil edildiğinde fark bazen yüzde 45’e kadar açılıyor.

Makasın en dar olduğu kent ise Bursa. Sanayinin öne çıktığı kent, Türkiye ortalamasının sadece yüzde 10 gerisinde yer alıyor. İzmir’de fark yüzde 40’a kadar çıkarken başkent Ankara’da bile İstanbul’daki ücretlere göre yüzde 15 ila 30 arasında fark bulunuyor. Bunun içine sosyal olanaklar, prim, araba gibi yan unsurları ilave ettiğimizde araba gibi yan unsurları ilave ettiğimizde aradaki fark, İstanbul lehine daha da açılıyor.

 

ÜCRETLERİ KRİZ ETKİLEDİ

İki yıl önce yaptığımız araştırmada da benzer sonuçlara ulaşmıştık. O tarihte de makas yüzde 30 düzeyindeydi. Bu yılki araştırmada da benzer sonuçların çıkması Anadolu ile İstanbul arasındaki ücret farkının korunduğunu ortaya koyuyor.

İstisnai olarak bazı teknik pozisyonlar dışında, 2010’da Anadolu’da ücret seviyelerinde çok büyük değişiklik yaşanmıyor. Bunun da temel nedeni olarak ekonomik kriz gösteriliyor. İstanbul’da olduğu gibi Anadolu’da da kriz nedeniyle genel maaş seviyelerinde artış yapılmaması farkın aynı oranlarda kalmasına yol açıyor.

2008 yılının başından itibaren Anadolu’daki birçok şirketin işçi çıkardığını ve zam yapmadığını belirten Adecco Satış ve Pazarlama Direktörü Betül Mumcu, bu durumun iki yıl öncesine göre Anadolu’daki ücret seviyelerini değiştirmediğini söylüyor. Mumcu, “Anadolu’da büyük ücret artışları olmadı. İstanbul’da da eskisi gibi ücretler hızla artmadığından aradaki fark korunuyor” diyor.

Ayrıca Anadolu’daki şirketlerin, genel ücret seviyelerini bozmamak için daha çok içeriden atama yapmayı tercih etmesi, dışarıdan yönetici transferi yapılmaması farkın korunmasının bir diğer nedeni.

ÜST DÜZEYDE ARTIŞ VAR

Ücret araştırması, üst düzey yönetici maaşlarında ise son 2 yılda artış olduğunu ortaya koyuyor. 2yıl önce İzmir’de genel müdür ücretleri, 6 bin 500 ila 16 bin lira arasında seyrederken bugün en düşük genel müdür maaşı 8 bin liradan başlıyor. Büyük kurumsal şirketlerde genel müdür ücretleri, 20 bin liraya kadar çıkıyor.

Benzer durum Ankara için de geçerli. 2 yıl önce Ankara’da en düşük genel müdür aylık net 7 bin liradan başlıyordu, şimdi 10 bin liranın altında yönetici bulunmuyor. 2008’de 20 bin lira olan maksimum genel müdür maaşı da 25 bin lira seviyesine çıkmış durumda.

Bursa, Denizli, Gaziantep ve Konya da genel müdür maaşlarının arttığı diğer iller. Özellikle Gaziantep’te üst düzey yönetici ücretleri konusunda geçmiş yıllara göre büyük sıçrama yaşanıyor. Türkiye Personel Yönetimi Derneği (PERYÖN) Güneydoğu Anadolu Şubesi Başkanı Burak Aybey, “Güneydoğu Anadolu’da en yüksek yönetici ücretleri Gaziantep’te ödeniyor. Burada genel müdür maaşı 15 bin TL’ye kadar çıkıyor” diyor.

İstanbul ile Anadolu arasındaki makasın üst pozisyonlara çıkıldıkça azalmasının ise çeşitli nedenleri var. Bu pozisyonlar için deneyimli isim bulmakta zorlanan şirketler, sıkı ücret politikalarından taviz vererek ücret seviyelerini İstanbul’a yaklaştırıyor. Kimi zaman da nitelikli üst düzey yöneticileri, İstanbul dışında çalışmaya ikna etmek için yüzde 15 ila 20 arasında daha fazla maaş ödeniyor. Ancak bu durum oldukça sınırlı.

DOĞUDA FARK AÇILIYOR
PERYÖN Ege Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Barbaros Kon, Anadolu’da yönetici ücretlerinde yaşanan bu trendi doğruluyor. Kon, “Anadolu-İstanbul arasındaki ücret farkı artıyor. Aynı pozisyon ve görev için İstanbul’a göre ciddi uçurumlar var” diyor ve ekliyor:

“Anadolu’daki birçok şehirde kalifiye insan kaynağı bulmakta zorlanılıyor. Ancak tepe yönetim için taviz veriliyor ve ücretler İstanbul’a yaklaştırılıyor” diye konuşuyor.

Pozisyon seviyesi arttıkça İstanbul’a göre ücret farkı azalırken, benzer durum batı ile doğu arasında da yaşanıyor. İstanbul’dan doğuya doğru gidildikçe ücret farkı artıyor. Özellikle Doğu ve Güney Doğu Anadolu’ya gidildikçe, sektör ve pozisyonlara göre ücretler arasındaki uçurumlar daha da büyüyor.

Şanlıurfa, Diyarbakır, Trabzon gibi gelişmiş şehirlerde bile yöneticiler, İstanbul’daki meslektaşlarının yarısı kadar kazanıyor. Hatta aradaki fark 2 ila 3 katına kadar çıkabiliyor. Örneğin Şanlıurfa’da genel müdür ücretleri, ortalama 5 bin lira seviyesinde bulunuyor.

Gaziantep, Konya, Kayseri ve Denizli gibi sanayinin geliştiği şehirlerde ise kalifiye yöneticiyi çekebilmek için ücretler biraz daha yükseliyor. Ancak bu durum üst düzey yöneticileri kapsıyor.

Çerkezköy, Çorlu, Tekirdağ, Kocaeli, Adapazarı gibi İstanbul’a yakın bölgelerde ise ücret seviyeleri hemen hemen aynı. İstanbul’a göre genel ücret seviyelerinde yüzde 10 ila 15 arasında bir fark söz konusu oluyor.

YAN HAKLAR GELİŞİYOR
Geçmiş yıllara göre Anadolu şehirlerindeki en büyük değişim ise prim ve sosyal haklar konusunda yaşanıyor. İnsan kaynakları uzmanları, Anadolu’daki şirketlerde son yıllarda prim ve yan haklar kültürünün biraz daha geliştiğini söylüyor.
Anadolu’da faaliyet gösteren, kurumsal holdingler ile yabancı şirketlerde ise lokasyonlar arası yönetici ücret farklılığı bulunmuyor. Anadolu’da görev yapan bir bölge satış müdürüyle İstanbul’daki hemen hemen aynı ücreti alabiliyor. Ancak yemek parası, araba gibi yan hak ve gelirlerde farklılıklar söz konusu olabiliyor. Örneğin hemen hemen bütün ilaç şirketlerinde, Anadolu’daki yönetici ve satış mümessilleri, İstanbul’dakilerle aynı ücret ve yan haklara sahip oluyor

TAŞINMA FARKI ARTIRIYOR
Merkezini İstanbul’a taşıyan şirketler de İstanbul ile Anadolu arasındaki ücret farkının açılmasına neden oluyor. Söz konusu şirketler, İstanbul’daki yaşam standartlarını göz önünde tutarak ücretlerinde düzeltmeye gidiyor. İstanbul merkezlerinde çalışan personellerinin ücretlerini yüksek tuttuklarında da ücret makasının Anadolu’daki çalışanları aleyhine açılmasına yol açıyorlar.

HRM Yönetici Ortağı Aylin Coşkunoğlu Nazlıaka da “Son yıllarda Anadolu merkezli bazı kuruluşların gene müdürlüklerini İstanbul’a taşıması, yönetici ücretlerindeki ayrışmayı daha net hissetmemize neden oluyor” diyor. Merkezini Anadolu’dan İstanbul’a taşıyan şirketler, ücretlerini piyasa koşullarına göre revize etmedikleri zaman yöneticilerini başka firmalara kaptırabiliyor.

Merkezini İstanbul’a taşıdıktan sonra yakın zamanda ücret düzeltmesine giden şirketler arasında Kayserili Balküpü bulunuyor. İstanbul’a taşınırken benzer bir çalışma yapan, buradaki tüm çalışanlarının ücretlerini yukarı çeken bir başka kurum da İş Bankası. Ankara’dan İstanbul’a taşınma hazırlığı yapan Vakıfbank da yönetici ücretlerini revize ediyor.

Nadiren de olsa Anadolu’daki bazı şirketle, üst düzey pozisyonlarda aradıkları insan kaynağını bulundukları şehre çekmekte zorlandıkları için İstanbul’a benzer ücretler ödeyebiliyor.

İSTİSNAİ POZİSYONLAR
Marka, satış, finans, bilgi işlem, üretim direktörleri gibi zor bulunan pozisyonlarda Anadolulu şirketler, İstanbul’da ödenen ücret seviyesinin üzerine bile çıkabiliyor. Bu durum da daha çok bu düzeydeki yöneticilerin ağırlıklı olarak İstanbul’dan transfer edilmesinden kaynaklanıyor.

Doğtaş Mobilya, Çanakkale’deki merkezindeki görev yapan üretim müdürleri için İstanbul’a göre yüzde 50 daha yüksek ücret ödüyor. Şirketin yönetim kurulu başkanı Davut Doğan, “Üretim tesisimizin bulunduğu Çanakkale Biga’da aradığımız kriterlere sahip nitelikli yönetici adayları az sayıda olduğu için İstanbul’dan Biga’ya nitelikli yönetici getirmek için İstanbul’da ödemiş olduğumuz ücretin yüzde 50 kadar üzerine çıkabiliyoruz” diyor.

Söz konusu durum Antalya için de geçerli. Antalya’da için de geçerli. Antalya’da aşçı başı ve şef kadrolarında nitelikli eleman sayısı kısıtlı olduğu için ücretler normalin üzerinde seyrediyor. Bu pozisyonlara ya yabancı uzmanlar getiriliyor ya da isim yapmış Türkler ikna edilebildikleri ücrete transfer ediliyor. HRM’nin araştırmasına göre Antalya’da tohumculuk alanında faaliyet gösteren bazı yabancı şirketler, genel müdür ve genel müdür yardımcısı pozisyonlarına yerel ortalamanın üzerinde ücret ödüyor.

Anadolu’da bazı kritik pozisyonlarda yönetici ücretlerinin istisnai olarak İstanbul’un üzerine çıktığını söyleyen bir diğer isim de Fortune Yönetici Ortağı Ayşen Arıduru. Anadolu’daki pek çok şirkete İstanbul’dan yönetici bulan Arıduru, “Şirketler Anadolu’da çalışmanın bedelini yüzde 15 ila 20 fazla ücret vererek karşılıyor” diyor.

AİLE VE ÇOCUK BELİRLEYİCİ
Anadolu’ya İstanbul’dan yönetici transferi yaparken bazen yüksek ücretler bile yeterli olmuyor. Bu durum Ankara için de geçerli. PERYÖN İç Anadolu Başkanı İlksen Çetintaş, “Üst düzey bir yöneticinin Ankara’ya gelmesi için özel bir sebep gerekiyor” diyor. Bir üst pozisyona yükselmek, üst düzey bir yöneticiyi Ankara’da çalışmak konusunda ikna edebiliyor. Eğer böyle bir sebep yoksa yöneticiyi ikna etmek de zorlaşıyor. Dolayısıyla Ankara’daki bir şirket bile aile, sosyal ya da kariyere bağlı sebeplerle hedeflediği bir yöneticiyi ikna etmekte zorluk çekebiliyor.

Yöneticinin okul çağında çocuğunun olması da üst düzey bir yöneticinin Anadolu’da çalışmaya sıcak bakmamasına neden oluyor. Yöneticiler, genellikle çocuklarının İstanbul’da okumasını istiyor. Örneğin Denizli gibi Anadolu’nun sanayileşmiş bir şehri bile olsa bazen şirketler aradıkları yöneticiyi, İstanbul’dan getirip burada yaşama ve çalışmaya ikna edebilmek için daha yüksek ücret paketleri sunabiliyor. Denizli’de genel müdür ve üst düzey yöneticilerin İstanbul ile aynı düzeyde maaş aldıklarını söyleyen CSA Holding CEO’su Dr. Faruk Güler, bu durumun temel nedeninin aradıkları yöneticiyi İstanbul’dan İstihdam etmelerinden kaynaklandığını söylüyor.

Güler’e göre pozisyondan bağımsız olarak Anadolu şehirlerine yönetici getirmekte en önemli kriter, ailede lise seviyesinde okuyan çocukların olması oluyor. Güler, “Yöneticiler çocuklarının İstanbul’da okuyup orada büyümelerini tercih ediyor. Ücretten bağımsız olarak bu durumdaki yöneticileri Denizli’ye getirmekte zorlanıyoruz” diyor.

10 BÜYÜK İLDE SON GELİŞMELER

İZMİR İstanbul’a göre ücret farkında azalma yok. KOBİ’lerde yüzde 25 ila 35 arasındaki fark korunuyor. Genel müdür ücretleri 8 bin ila 20 bin aralığında. En iyi kazananlar grubunda BAT, JTI gibi uluslararası şirketlerde çalışanlar yer alıyor. Yaşar Holding, şehirdeki ücretlerin genel seviyesini belirliyor.

KOCAELİ Orta düzey yönetici pozisyonlarında ücretler, İstanbul’dakinin yarısı. Üst yönetimde ücretler, İstanbul ile hemen hemen aynı. Ars İnsan Kaynakları Genel Müdürü Deniz Arbel, “İstanbul’da hayat standartları ve yaşam çok pahalı. Bu yüzden İstanbul’da çalışan çok sayıda beyaz yakalı yönetici Kocaeli’nde çalışmayı tercih ediyor” diyor.

TEKİRDAĞ Ücretlerde İstanbul’la rekabet edildiğinden çok büyük farklılık yok. Merkezi Tekirdağ’da bulunan Human Kapital’in genel müdürü Cengiz Karaman, “Tekirdağ’da uzmanlar 2 ila 3 bin, mühendisler ise 2 bin 500 ila 3 bin lira arasında kazanıyor” diyor. Tekirdağ’da primler hariç aylık net müdür maaşları ise 8 bin lira seviyesinde. İşe giriş pozisyonları 1.000 ila 1.500 lira arasında değişiyor.

GAZİANTEP İstanbul’a göre yönetici ücretlerinde en az yüzde 35 fark var. Halı, tekstil ve makarna endüstrilerinde yönetici maaşları düşük. Bu 3 sektör dışında yeni iş alanlarına girerken dışarıdan yönetici transfer ediliyor. Yeni bir iş alanına girerken İstanbul’dan Gaziantep’e genel müdür getirmek için aylık 15 bin lirayı gözden çıkarmak gerekiyor.

TRABZON Çok fazla kurumsal şirket olmadığı için ücretler diğer illerin gerisinde. Müdür seviyesinde maaşlar 2 bin 500 lira seviyesinde. Genel müdür maaşları ise 5 bin-7 bin lira arasında seyrediyor. Normal bir ofis çalışanı ise 1.500 lira maaş alıyor.

ANKARA Yönetici ücretleri, İstanbul’un yüzde 15 gerisinde. Ancak 2 yıl öncesine göre yönetici ücretlerinde artış var. Ankara’da genel müdür maaşlarının 25 bin liraya kadar çıktığını söyleyen PERYÖN İç Anadolu Yönetim Kurulu Başkanı İlksen Çetintaş, bunun primlerle birlikte 50 bin liraya kadar yükselebildiğini söylüyor.

ESKİŞEHİR Yönetici ücretleri İstanbul’a göre yüzde 40 daha düşük. Piramit İnterim Genel Müdürü Nejat Harman, Şehirde genel müdür ücretlerinin 5 bin ila 10 bin lira arasında değiştiğini söylüyor. Fabrika müdürleri 4 bin lira kazanırken KOBİ düzeyindeki şirketlerde satış müdürleri ortalama 3 bin lira alıyor.

BURSA İstanbul’dan sonra yönetici ücretlerinin en yüksek olduğu il. Ücretleri Tofaş, Renault, BSH ve Delphine gibi şirketler belirliyor. Bu şirketlerde krizden dolayı ertelenen zamlar, geçen yılın ikinci yarısından itibaren verilmeye başlandı. Maaşlarda da yüzde 10 oranında düzeltme yapıldı. Daha küçük şirketlerde İstanbul’a göre fark yüzde 40’a ulaşıyor.

ANTALYA Turizm sektöründe Antalya’daki bir genel müdür 7 bin ile 15 bin dolar arasında maaş alıyor. Ancak 5 yıldızlı tesislerin uyguladıkları ucuz fiyat politikası çoğu zaman alt, orta ve üst seviyede yönetici ücretlerinin düşmesine yol açıyor.

KAYSERİ Kayseri’de ücret seviyeleri, aile şirketlerinin ağırlıklı ve olmasından dolayı düşük. Krizde Kayseri’de pek çok şirketin işçi çıkardığını söyleyen AB İşsizliği Çözüm, Eğitim, Kültür, Sağlık Dayanışma Derneği Başkanı Gül Soydan, “Büyük şirketler, yeni mezunları 750 liradan işe alınıyor. Genel müdür ücretleri ise 6 bin ila 12 bin lira arasında değişiyor” diyor.

“ANADOLU DAHA AZ KAZANIYOR”

FARK NE KADAR? İstanbul’daki yöneticiler, Anadolu’dakilere göre 25 ila 45 aralığında daha fazla kazanıyor. Uluslararası şirketlerin merkez ofislerinin İstanbul’da olması da bu aralığın yüksek olmasında etkili oluyor. Anadolu’dan İstanbul’a taşınan yöneticiler, daha yüksek ücret alsa da hayat pahalılığı ve yükselen hayat standardından kaynaklanan yeni giderler nedeniyle maddi birikimlerini hızla artıramıyor.

KURUMSALLAŞMA YOK İstanbul’da büyük ölçekli firma adedi daha fazla. Bu durum ücret yapılanmalarının daha sistematik olmasını sağlıyor. Oysaki KOBİ’lerde yönetici transferi yapılırken patronlar adaya ikna edebilecekleri en düşük ücreti teklif ediyor. Bu durum yan haklar açısından da geçerli. Anadolu’da yöneticilere yan haklar kapsamında araba, cep telefonu ve pazarlığa göre prim imkanı sunuluyor.
AYLİN COŞKUNOĞLU NAZLIAKA / HRM YÖNETİCİ ORTAĞI

Kasım 2010 Capıtal Dergısı